Czym jest postawa? 

Można powiedzieć, że postawa to sposób utrzymywania pozycji stojącej. Jej prawidłowe utrzymanie jest możliwe dzięki odpowiedniej budowie kręgosłupa i poprawnej pracy mięśni z prawidłowym ich napięciem. Cały proces posturogenezy rozpoczyna się już w życiu płodowym, a po urodzeniu jest kontynuowany.

Co wpływa na postawę?

• prawidłowo ukształtowany układ kostny
• sprawny układ mięśniowy
• dobrze rozwinięty układ nerwowy

Warto wiedzieć, że w ciągu naszego życia postawa się zmienia i mają na nią także wpływ takie czynniki jak emocje, stres, zmęczenie, sposób odżywiania, choroby, czy złe nawyki. I tak np. osoba w stanie smutku/zmęczenia prezentuje postawę zawieszoną, przygarbioną. Z kolei optymistyczny nastrój sprzyja wyprostowaniu tułowia.

Jak dbać o postawę?

Jak zapobiegać wadom postawy u dzieci

• należy zapewnić swobodny, wszechstronny ruch oraz zbilansowaną dietę
• w miarę możliwości chronić przed stresem i infekcjami
• należy kształtować nawyki i trening prawidłowej postawy ciała w różnych sytuacjach oraz zadbać o odpowiednie obuwie
• u niemowląt ważne jest zachęcanie do samodzielnego wykonywania ruchów i częstych zmian pozycji podczas noszenia, zabawy, pielęgnacji.
• niezwykle ważne jest to by nie zmuszać niemowląt do przyjmowania pozycji, których samo nie osiągnęło

Jak zapobiegać wadom postawy u dorosłego człowieka?

Profilaktyka wad postawy, czyli co trzeba robić aby do nich nie dopuścić?

• utrzymywać wygodną, symetryczną pozycję siedzącą podczas pracy/nauki oraz wprowadzić zasady ergonomii w ciągu czynności dnia codziennego
• wprowadzić systematyczną aktywność fizyczną i rozciąganie
• zaopatrzyć się w odpowiedni materac i poduszkę 
• dobrać odpowiednie obuwie
• utrzymywać zdrową dietę

Ćwiczenia postawy

Trening prawidłowej postawy ciała powinien trwać całe życie, jednak najlepszym okresem jest dzieciństwo i wiek młodzieńczy. Nawyki zdobyte w tym czasie pozostają na całe życie. Kontynuacja treningu postawy ciała w życiu dorosłego człowieka pozwala chronić organizm przed negatywnymi konsekwencjami działania środowiska. Trening postawy warto rozpocząć pod okiem fizjoterapeuty w poradni lub gabinecie zajmującej się wadami postawy.

Jak wygląda prawidłowa postawa?

• głowa prosto, w osi ciała
• barki znajdują się na jednym poziomie (nie wysunięte do przodu)
• łopatki symetryczne (przylegające do klatki piersiowej)
• biodra na jednym poziomie, miednica symetryczna
• brzuch lekko wciągnięty
• pośladki napięte
• nogi ustawione równolegle, kolana lekko ugięte
• stopy w lekkiej rotacji

Wady postawy – czym są i jakie niosą skutki?

Nazywamy nimi odchylenia od cech uznanych za prawidłowe. Nieutrwalone nieprawidłowości da się skorygować. Niestety zaniedbane utrwalają się i pogłębiają.

Najczęstsze wady postawy to:

• plecy okrągłe – są wynikiem pogłębionej kifozy odcinka piersiowego kręgosłupa (kifoza – fizjologiczne wygięcie kręgosłupa ku tyłowi), w tej sytuacji głowa i barki wysunięte są do przodu, łopatki odstają, klatka piersiowa jest zapadnięta

            konsekwencje – trudności z wentylacją płuc

• plecy wklęsłe – są wynikiem zwiększenia lordozy lędźwiowej (lordoza – fizjologiczne wygięcie kręgosłupa do przodu), w tym przypadku brzuch i pośladki są uwypuklone,

            konsekwencje – zaburzenia pracy narządów wewnętrznych, bóle krzyża, bolesne miesiączkowanie

• plecy płaskie –  spłaszczenie lub brak fizjologicznych krzywizn kręgosłupa

            konsekwencje – brak prawidłowej amortyzacji, ograniczenie ruchomości klatki piersiowej, zaburzenia pracy narządów wewnętrznych

• plecy okrągło-wklęsłe – jest to wada łącząca dwie nieprawidłowości – plecy okrągłe i wklęsłe, czyli zwiększenie zarówno kifozy piersiowej jak i lordozy lędźwiowej
• skolioza – wielopłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa, które może występować w następujących płaszczyznach: czołowej (boczne skrzywienie); strzałkowej (pogłębienie lordozy/kifozy); poprzecznej (rotacja i torsja kręgów)

Postawa charakteryzuje się asymetrią barków, talii, miednicy, klatki piersiowej, występowaniem tzw. garbu 

            konsekwencje: jest to schorzenie ogólnoustrojowe wpływające niekorzystnie na układ ruchu, oddechowo-krążeniowy i narządy wewnętrzne

• koślawość kolan – jest to ustawienie kolan do środkowej linii ciała, są to potocznie nazywane nogi w kształcie litery X
• szpotawość kolan – występuje kiedy przy nogach wyprostowanych i złączonych kostkach kolana są nadmiernie wygięte na zewnątrz
• płaskostopie – obniżenie łuków stóp spowodowane osłabieniem i niewydolnością mięśni

Najczęstszą przyczyną wad postawy jest obniżone napięcie mięśniowe, czyli tzw. hipotonia

Co możemy zrobić w przypadku zdiagnozowanej wady postawy?

W przypadku wad postawy ważne jest, aby nie dopuścić do ich pogłębiania się. Możliwe jest to dzięki wprowadzeniu następujących działań:

• przestrzeganie zasad zdrowego stylu życia
• podejmowanie regularnej aktywności fizycznej
• wyrabianie nawyku prawidłowej postawy
• indywidualne dobranie ćwiczeń korekcyjnych, mające na celu: poprawienie postawy, zwiększenie wydolności układu oddechowego, krążenia i sprawności fizycznej, wzmocnienie mięśni, zwiększenie ruchomości w stawach, przeciwdziałanie powiększaniu wady
• zastosowanie odpowiednich metod pracy, takich jak: terapia manualna, terapia czaszkowo-krzyżowa, NDT- Bobath, PNF. terapia powięziowa, kinesiotaping, masaż

mrg fizjoterapii Elżbieta Pośpiech

Artykuł został napisany na podstawie książki Borkowska M. Gelleta I.. Wady Postawy i stóp u dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2015.